1. De cito-score is allesbepalend voor het niveau van het vo

Nou, dat valt wel mee. De cito-score is een richtlijn bij het advies dat de school geeft aan de ouders. Ondanks de score kan de school ook een ander advies geven.

Het volgende voorbeeld komt van een vrouw met Marokkaanse migratieachtergrond. Zij sloeg achterover bij de opmerking van een leerkracht van groep 8 over haar neefje (cito-score 535+): ,,De sociale omgeving waarin hij zich bevindt acht ik niet voldoende om havo aan te kunnen.’’ Hij ging hier zijn bevoegdheden gevoelig te buiten. Voor de leerkrachten zelf zal het op hun beurt niet altijd meevallen om weerwoord te bieden aan ouders. Neem het hoogopgeleide stel x uit gegoede buurt y. Het neemt geen genoegen met het vmbo-advies voor hun kind. Dat moet toch minstens naar havo, of beter: vwo. Want ‘wij zijn immers ook jurist!’

Je kunt met een stapelstu­die en doorzet­tings­ver­mo­gen heel ver komen

Vanessa Pelle

De sociale klasse weegt volgens onderzoekers zwaarder dan de etnische achtergrond van een scholier. In de praktijk krijgen kinderen met lager opgeleide ouders vaker een te laag schooladvies ten opzichte van de cito-score. Kinderen met hoger opgeleide ouders krijgen vaker een te hoog advies. Wat ook telt is de plek waar je woont. In de Randstad (Amsterdam voorop) worden scholieren meetbaar vaker overgewaardeerd. In het noorden, oosten en zuiden van het land is vaker sprake van onderwaardering. Uiteindelijk zou elke leerling, waar deze ook woont, er evenveel toe moeten doen.

Dit verhaal is onderdeel van onze bijlage Schoolkeuze 2023/2024 en is mede mogelijk gemaakt door de jaarlijkse VO Gids.

2. Je kunt niet omhoog doorstromen

Eenmaal op middelbaar niveau, altijd op middelbaar niveau, is vaak de gedachte. Alsof middelbaar ook middelmatig betekent. Niets is minder waar. ,,Je kunt met een stapelstudie en doorzettingsvermogen heel ver komen’’, zegt Vanessa Pelle, hoofdredacteur van de VO Gids. ,,Kijk eens naar de burgemeesters van Rotterdam en Arnhem, Ahmed Aboutaleb en Ahmed Marcouch. Allebei kwamen ze als jongetje vanuit Marokko in Nederland wonen en moesten toen de Nederlandse taal nog leren. Ze deden eerst vmbo, daarna mbo en vervolgens hbo. Nu zijn ze burgemeester!’’ Of lees het interview met minister en stapelaar Dennis Wiersma, verderop in deze bijlage. Hij begon op de mavo, nu vmbo-t.

Helemaal niet gek dus om op het vmbo te starten, ook als je advies bijvoorbeeld havo is. En als je echt de smaak te pakken hebt, kun je na het hbo naar de universiteit.

3. Zittenblijven is niet goed

Een klas overdoen kan een prima manier zijn om de materie goed te laten bezinken en vaardigheden aan te scherpen. Toch rust er een taboe op; alsof een kind dom zou zijn als hij doubleert. Terwijl minder presteren even goed met de levensfase (ooit van de puberteit gehoord?!) te maken kan hebben, met de gezondheid of omstandigheden buiten het kind, zoals echtscheiding van de ouders, een sterfgeval dichtbij of een verhuizing. De neiging bestaat om kinderen liever te laten afstromen naar een lager niveau. Ook scholen werken daar soms erg gemakkelijk aan mee. ,,Zittenblijven kost geld en is capaciteitsbeslag’’, verklaart Axel van ’t Hoen, uitgever van de VO Gids, deze reflex. ,,Laat die mensen maar beter afstromen, redeneren zij. Hoe korter de schooltijd, hoe goedkoper.’’

4. Bestaat de mavo nou wel of niet?

Veel ouders kennen het schooltype uit hun eigen school­verleden: het was mavo, havo, vwo in de Mammoetwet van 1968. Maar dat Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs – MAVO – was toch afgeschaft? Waarom hebben veel scholen dan toch ‘Mavo’ in de naam?

Sinds 1999 zijn mavo en beroepsonderwijs samengevoegd tot ‘vmbo’. Gedachte: het ‘besmette’ imago van het vmbo wat opkrikken. De laagste Cito­score leidt immers automatisch naar praktijkonderwijs. ,,Dat is overigens een fenomenaal onderwijs­niveau met veel aandacht voor het ­individu en een budget tot 16.000 euro per kind per jaar’’, zegt Axel van ’t Hoen van de VO Gids. – ‘Mavo’ is dus geen bestaande opleiding, maar voor veel ouders is de term wel herkenbaar. Daarom, als signaal naar ouders, kleuren sommige vmbo’s met de naam­geving wat buiten de lijntjes.

5. Het is goed om je vrienden te volgen naar het vo

Vrienden maken het leven leuker en veranderingen minder hard. Maar let op: dat is geen argument om ze te volgen in hun schoolkeuze. Je vrienden geven je misschien een veilig gevoel. Maar het kan best zijn dat sociale druk van diezelfde vrienden je op een te laag niveau houden of het zicht belemmeren op andere, voor jou geschikte mogelijkheden - je moet er immers bij blijven horen. Wees gerust: je hele leven maak je nieuwe vrienden, dat is bij deze stap niet anders en maakt de overgang naar het vo juist spannend en leuk. Dus volg je vrienden niet. En als het om echte vrienden gaat, blijf je ze toch wel zien.

6. Je kind kan maar beter niet naar een zwarte school gaan.

Dat is nogal zwart-wit geredeneerd. De overheid gebruikt etniciteit al jaren niet meer om onderscheid te maken tussen leerlingen. Uit best al oud onderzoek zou blijken dat kinderen op een ‘zwarte’ school - vreselijke naam, bedoeld wordt een school met vooral kinderen met een migratieachtergrond, ook die bij ouders of grootouders telt - beter scoren dan kinderen op een zogeheten ‘gemengde’ school. Daar is de spoeling met etnisch ‘wit’ wat dunner. De scores van een ‘zwarte’ school zouden die van een ‘witte’ school nauwelijks ontlopen. Beter kun je je hart niet belasten met kleurenschema’s en je van dit onderscheid niks aantrekken. Vergelijk liever de scholen die je op het oog hebt via de site van deze krant. En als je het je toch wilt aantrekken: uit onderzoek blijkt dat kinderen op gemengde scholen positiever kijken naar mensen met een andere achtergrond. ‘Dat is precies wat Martin Luther King voor ogen had’, lezen we bij NPO Kennis. ‘Als kinderen van verschillende kleuren kunnen samenleven, dan kunnen ze dat ook als volwassenen. En misschien is dat zelfs wel belangrijker dan goede scores op school.’

In de toekomst zijn vakbekwame mensen heel hard nodig. Dan zit je met een mbo-diploma echt heel goed

Vanessa Pelle

7. Je moet het beter doen dan je ouders

Veel ouders menen dat hun kind beter onderwijs moet krijgen dan zij zelf hebben genoten. Met de wijsheid van achteraf zien zij misschien wat ze zelf hebben laten liggen. Wellicht projecteren zij ook hun verwachtingen over beroepskansen, status en geld op hun kind. Beter is om van de interesses van het kind uit te gaan. ,,Kinderen hebben vooral baat bij een school en toekomstige studie die bij hen past. Dit gaat vervroegde uitval tegen’’, zegt de hoofdredacteur van de VO Gids, Vanessa Pelle. ,,Immers, je doet wat je leuk vindt. Het is belangrijk dat je als ouder goed met je kind praat. Wat wil hij of zij? Waar liggen talenten, wat vind je kind leuk om te doen, hoe leert het nu? Er is tegenwoordig in het voortgezet onderwijs zoveel keus. Er zijn Unesco-scholen, business schools, technasia, cultuurprofielscholen, won-scholen (wetenschappelijk onderwijs). Op het vmbo kun je kiezen voor profielen als zorg & welzijn, bouwen, wonen & interieur, groen of media, vormgeving en ict. In de VO Gids die leerlingen van groep 7 en 8 op school krijgen, staat het volledige aanbod omschreven. Dat is een mooie leidraad voor een ouder om thuis echt even met je kind te gaan zitten en je samen te verdiepen in de mogelijkheden.’’

En, zegt Pelle, als we het hebben over later, ,,een havo/vwo-advies betekent niet per definitie betere beroepskansen. Vakbekwame mensen zijn in de toekomst echt heel hard nodig. Denk aan de energietransitie, woningbouw, zorg en welzijn... Dan zit je met een mbo-diploma echt heel goed.’’

8. Maar met een hogere opleiding verdien je straks toch meer?

Dat is nog maar de vraag. Neem de rechtenstudent die advocaat wil worden: veel meer studiejaren, een grotere studieschuld, beginnen onderaan de ladder, het duurt jaren eer je - mogelijk - eens deelgenoot bent van de maatschap en de kassa kan gaan draaien. Of kijk naar mensen die binnen de wetenschap blijven werken. Ze hebben de hoogste opleiding genoten, maar vullen hun dagen vaak als wetenschappelijk assistent van professor x of y, die nog jaren te gaan heeft. Het bruto jaarloon in de wetenschap bedraagt gemiddeld 52.700 euro of omgerekend 36 euro per uur (bron: talent.com). Dan het meisje of de jongen met een technische opleiding. Hun studieduur is korter, er is volop werk, ze beginnen sneller met verdienen. Een zzp-uurtarief voor een loodgieter ligt tussen 35 en 42 euro. En als zzp-er of bedrijfseigenaar beschik je ook nog eens over je eigen tijd.

9. Hard werken loont

Dat is ongetwijfeld waar, maar doe dat wel op de juiste manier. Een kind moet al zo veel: studie, sport, hobby’s, bijbaantje. Een mobiel die voortdurend om aandacht vraagt en je op je tenen laat lopen om je zo goed mogelijk voor te doen. Terwijl je je ook wel eens slecht voelt. Er is ‘peer pressure’, de sociale druk om te moeten presteren of te voldoen aan eisen die helemaal niet bij het kind passen. Als een leerling niet goed in zijn/haar vel zit, beïnvloedt dat de resultaten in negatieve zin.

Het is daarom goed om op open dagen te letten op zaken die de sociale weerbaarheid van een leerling vergroten. Vraag er een leerkracht of de schoolleiding naar: is er aandacht voor veiligheid? Op welke manier? Fysiek en ook mentaal? Hoe gaat de school om met pesten? Worden mogelijke andere problemen gesignaleerd? Is er een vertrouwenspersoon of zorgcoördinator? Hoe gaat een school op korte en op lange termijn met problemen om? Wat gebeurt daar vervolgens mee?

Nog een keer: want een kind moet al zo veel.

Met dank aan Vanessa Pelle en Axel van ’t Hoen van de VO Gids.

School kiezen? Zo kan het wel

Het stappenplan van de VO Gids is een doordachte hulp voor leerlingen en hun ouders bij het kiezen van een school. In het kort:

• Kijk wat je leuk vindt. De wereld ligt aan je voeten, durf te dromen!

• Kies het juiste schooltype. Dat staat straks in je schooladvies, je begint gelukkig allemaal in een brugklas.

• Zoek een passende leermethode. Een school is groot, klein, geeft klassikaal les of juist individueel. Wat heeft jouw voorkeur?

• Kies wat bij jou past. Let op de extra vakken of een thema van een school, zoals Sport Talent School of Global Citizen School.

• Bereid je voor op de overstap. Hoe pak je bijvoorbeeld al dat huiswerk straks aan?

• Ga scholen bekijken en vergelijken. Bezoek open dagen, bereid met devogids.nl je vragenlijst voor.